جايگزيني دندانهای ازدست رفته با ایمپلنت های دنداني در سالهای اخير، روند رو به رشدي داشته است. رشد فزاينده ي شرکتهای توليد و توزيع ایمپلنت های دنداني و استقبال دندان پزشکان و بيماران کاملا حکايت از این موضوع دارد. در فرآیند درمان بی دندانی با ایمپلنت ها چون جراحي به روند درمان اضافه میشود، منشور اخلاقی و قانوني اهمیت پیدا میکنند. ما در این مقاله قصد داریم به منشور اخلاقی جراحی ایمپلنت دندان بپردازیم.
منشور اخلاقی جراحی ایمپلنت
تصمیمگیری در مورد طرح درمان بايد با مشورت با بيمار و در نظر گرفتن اصول چهارگانهی اخلاقی شامل اتونومي (استقلال درونی)، عدم اضرار (عدم ضرر رسانی)، سودمندی و عدالت انجام شود. در رعايت اصول اخلاقي سعي بر اين است که آنچه درست و بهتر است انجام شود و از درمان بيهوده اجتناب شود. منظور از درمان بيهوده، اقدامي است که برای بيمار نتیجهای در پی ندارد. مثالی از درمان بيهوده، جای گذاری ايمپلنت های دندانی در موقعيتی از استخوان فک است که قابلبازسازی با پروتز نباشد. در طرح درمان جايگزينی دندان ازدسترفته، پزشک معمولا گزینههای مختلفی برای درمان پیش روی دارد. قبل از انتخاب هر يک از اين گزینهها، دو سؤال اصلي پيش روی پزشک معالج است: «چه بايد کرد؟» و «چرا؟» برای پاسخ به اين دو سؤال، پزشک ناچار است فهرستی از تمام گزینههای «چه میشود کرد؟» را تهيه نمايد.
اگر بیمار در قسمتی از فک دندانی نداشته باشد، پاسخ به سؤالات بالا سادهتر از موقعیتی است که بيمار دندانی دارد و از آن شاکی و ناراضی است. گاهی اتونومي بيمار متأثر از عدم آگاهي يا تحت تأثير تبليغات نادرست است که در این موارد پزشک باید آمادگي لازم براي ارائهی اطلاعات لازم و آگاهسازی بيمار را داشته باشد. برای درمان، اجازهی بيمار الزامی است (مادهی ۱۵۸ قانون مجازات اسلامي). رضايت و آگاهی، دو بخش اصلی رضايت آگاهانه محسوب میشوند و کسب اين دو مؤلفه قبل از شروع درمان، از بسياری مسائل و درگیریهای اخلاقی و قانونی پيشگيری خواهد نمود. در منشور حقوق بیمار، مصوب۱۳۸۸ ،بر این نکته تاکید شده است که انتخاب و تصمیمگیری بیمار باید آزادانه و آگاهانه، مبنی بر دریافت اطلاعات کامل و جامع باشد. دندانپزشک بايد بنا بر وظیفهی اخلاقي با ارائهی اطلاعات کافي در زمینهی گزینههای مختلف درماني، رضايت آگاهانه بيمار را جلب نمايد، هرچند مقصود از آگاهي دادن، ارائهی جزئيات اعمال جراحي يا پروتزی نيست.
وظایف قانونی و اخلاقی دندانپزشکان
نتايج حاصل از يک مطالعهی سيستماتيک اخير به دندانپزشکان هشدار داده است که علیرغم اينکه بيماران از توضيحات ارائهشده توسط دندانپزشکان، درک کلی اعلام کردهاند، ولي ممکن است درک آنها محدود باشد و توصیهشده از رسانههای اضافی برای بهبود رضايت آگاهانه در دندانپزشکی استفاده شود. آنچه مسلم است، ارائهی خدمات دندانپزشک نبايد بر اساسی غلط استوارشده باشند. ازاینرو، دانش و مهارت پزشک کاملا بايد بهروز باشد. لازم است دانش و مهارت و تجربهی عملی توأم با يکديگر وجود داشته باشند، چراکه صرف دانستن تئوری يک مطلب برای انجام خدمت دندانپزشکی کفايت نمیکند. همچنین داشتن تجربهی شخصی يا سن بالا و تعداد سنوات اشتغال به حرفهی دندانپزشکی، دليل برداشتن دانش کافي برای انجام درمان نيست.
در جايگزينی دندانهای ازدسترفته با اعضای مصنوعی، طرح درمان ایمپلنتهای رايج، تقليدی از ریشهی طبيعی دندان است. هيچ عاقلی تصور نمیکند که عضو مصنوعی بهتر از طبيعی کار کند. بااینحال، مراجعات مکرر به مطبهای دندانپزشکی برای درآوردن دندان طبيعي قابلاستفاده و جايگزينی آن با ايمپلنت وجود دارد. عمدهی این موارد به دليل نارضايتي بيمار از دندان طبيعی خود است و معمولاً با درمانهای متداول دندانپزشکی مانند ترميمی، اندو، ارتودنسي و پروتز قابل اصلاح است. کشيدن دندان بايد دليلي غير از توقع به جايگزيني با ايمپلنت داشته باشد. هيچ دنداني به اميد ايمپلنتي بهتر از دندان طبيعي نبايد کشيده شود.
اين مطلب بر دندانپزشکان پوشيده نيست، ولي شايد بعضي تبليغات يا برداشتهای غلط از مفهوم موفقيت و بقاء ایمپلنتها باعث شده است تا گروهي از بيماران وسوسه شوند با کشيدن دندان طبيعي، دندانهای مصنوعي متکي بر ايمپلنت با کارایی، ظاهر و راحتي بيشتري به دست آورند.
تصمیمگیری در مورد نگهداری يا کشيدن دندانها تابع ملاحظات متعددی ازجمله ملاحظات اندودنتيک، امکان بازساز ساختار دندان با معالجات ترميمی يا پروتز و انجام درمانهای پريودنتال است که دندانپزشک بايد بر اساس صلاح بيمار به تصميم صحيح برسد. گارانتي و ضمانت مادام العمر شرکتهای سازندهی ايمپلنت در تعويض ایمپلنتهای ازدسترفته، دليل بر مادم العمر بودن ایمپلنتهای دندانی نيست. توقع بيمار بیستساله از ايمپلنت ممکن است با توقع بيمار هفتادساله متفاوت باشد. دختر جوانی که از ظاهر دندان خود ناراضي است و در فکر کشيدن و جايگذاری با ايمپلنت است بايد نسبت به واقعیتهای علمي و طرح درمان صحيح آگاهي يابد و اصرار و درخواست بيمار نبايد منجر به اتخاذ تصميمات غيراخلاقی و غيراصولی توسط دندانپزشک شود.
اتونومي نظام سلامت میتواند بر تصمیمگیری پزشک مؤثر باشد. نظام بیمهی دندانپزشکي در بعضي کشورها با پرداخت حداکثر چهار واحد ايمپلنت موجب شده است تا بعضي پزشکان شناختهشدهی جهان، کشيدن ۱۰ دندان سالم و جايگذاری ۴ ايمپلنت براي بازسازي قوس کامل دنداني در يک فک را تجويز کنند. درمان ايمپلنت يک گزینهی درماني جايگزينی دندانهای ازدسترفته است و اگرچه يکي از گزینههای درست است ولي بههیچوجه، مجوزی برای کشيدن دندان نيست. اگرچه گزینهی درمان ايمپلنت بلافاصله پس از کشيدن دندان، گزینهی درمانی پذیرفتهشدهای است که در مواردی قابلاجرا است، ولی بازهم نبايد توجيهی برای کشيدن دندان تلقي شود. کشيدن دنداني که غیرقابل نگهداري است، صرفنظر از اينکه طرح درمان آتی ايمپلنت قابلاجرا خواهد بود يا خير، انجام میشود، لذا بيمار بايد در اين خصوص آگاه شود که مبادا دندانهای خود را به اميد ايمپلنت ابدی و بهتر از دندان طبيعي از دست دهد. درمان ايمپلنت با بازسازي سيستم جونده، سود غیرقابلانکاری به بيمار میرساند و در مقايسه با روش تراش دندان و جايگزينی دندان ازدسترفته با پروتز ثابت، مفاهيم سودرسانی و عدم اضرار را میرساند. ولي ايمپلنت ابدی نيست، مقاوم به عفونت و بيماری نيست، بدون خطر و عوارض نيست و مهمتر اينکه، مراقبت لازم دارد.
تهیه شده در گروه کلینیک دندانپزشکی مدرن منشور اخلاقی جراحی ایمپلنت
دیدگاهتان را بنویسید