تحلیل استخوان چیست؟

تحلیل استخوان یا همان آکا استئوپروسیس (Osteoporosis aka)، باعث شکننده تر شدن استخوان شده که این شکنندگی نیز احتمال آسیب دیدن را در آن ناحیه را افزایش می دهد.  تحلیل استخوان در ناحیه فک تاثیر بسیار منفی در نحوه عملکرد سایر دندان ها دارد. بدیهی است که تجربه کردن این اتفاق برای هیچکس خوشایند نیست. شرایط بسیاری در به وجود آمدن این مشکل دخیل خواهند بود، اما به طور کلی هر زمان و شرایطی که دندان یا لثه شما آسیب ببیند، خطر تحلیل استخوان فک برای شما جدی تلقی می شود.

علت تحلیل استخوان فک

1- از دست دادن یک یا چند دندان از عوارض تحلیل استخوان

یکی از مهمترین دلایل تحلیل استخوان فک، آسیب دیدگی یا از دست دادن سایر دندان ها و عدم جایگزینی آن دندان آسیب دیده با ایمپلنت می باشد. فشار و نیرویی که هنگام جویدن غذا، به دندان و ریشه وارد شده، به استخوان فک نیز منتقل  می شود. همین انتقال نیرو، سبب رشد و تحریک استخوان می شود و زمانی که دندان دچار آسیب شده و به اصطلاح از دست می رود فشار و نیروی وارده شده به طور مستقیم به استخوان ها تحمیل می شود و این استخوان ها به تدریج  در بدن حل شده و وارد جریان خون می شوند.

تقریبا می‌توان گفت یک سال پس از کشیدن دندان و عدم جایگزینی آن با ایمپلنت های دندانی، ۲۵ درصد استخوان فک زیر ناحیه  دندان از دست رفته، تحلیل می رود و اگر درمان نشود، این تحلیل استخوان همچنان ادامه خواهد یافت.

زمانی که هنوز دندان ها سالم هستند، ریشه هایی که در استخوان فک قرار گرفته ‌اند، با جابجایی های ریزی باعث تحریک اعصاب استخوان فک می شود، این جابجایی‌ها، باعث ارسال سیگنال هایی به بدن شده که به استخوان فک فرمان می دهند تا تراکم خود را برای ثبات و نگهداری از دندان حفظ کند. اگر یک یا چند دندان دچار آسیب و از دست رفتن باشد، استخوان زیر آن ناحیه آسیب دیده و به دلیل ارسال نشدن سیگنال ها به بدن در موقع جویدن غذا، دیگر توسط ریشه های دندان حمایت نمی شوند، به همین علت استخوان فک دیگر در آن ناحیه رشد نکرده و کم کم تحلیل می رود.

توجه کنید:

بعد از کشیدن دندان، با تشکیل یک لخته خونی، گلبول های سفید در بدن در محل آسیب شروع به ترمیم می کنند و باکتری ها را ازبین می برند تا چند هفته بعد این روند ادامه خواهد داشت اما بعد از گذشت چند ماه سلول هایی به نام استئون که در ریشه دندان وجود دارند و وظیفه ی حمایت از دندان را دارند  و همچنین سبب رشد و تقویت استخوان های  دندان می شوند، دیگر رشد نمی کنند زیرا پس از کشیدن دندان دیگر نیازی به  تولید استخوان ها و حمایت از آنها  برای این سلول ها  نیست و بعد از این دوران استخوان های فک  شروع به جمع شدن می کنند.

اما با کاشت ایمپلنت همه  این شرایط دستخوش تغییر می شوند. با قرار گرفتن پایه ایمپلنت به عنوان ریشه دندان، در داخل استخوان فک این سلول ها دوباره نقش حمایتی خود را آغاز کرده و موظف می شوند که از  پایه ایمپلنت  به عنوان ریشه دندان محافظت کنند پس شروع به رشد کردن می کنند و از تحلیل رفتن استخوان جلوگیری می کنند.

2- تحلیل لثه

زمانی که فاصله ای بین لثه و دندان ها ایجاد  می شود، پلاک های موجود در این فاصله ها قرار گرفته و شروع به رشد می کند و این موضوع سبب می شود که لثه عفونت کند و دندان ها دچار آسیب جدی  شوند و با گذشت زمان و گسترش این عفونت استخوان فک تحلیل می رود. اگر این آسیب ها و عفونت درمان نشود این موضوع ممکن است باعث شود تا دندان از بین برود.

بارزترین علائم تحلیل رفتن لثه، تغییر مکان بافت لثه به سمت پایین ریشه دندان می باشد که باعث  نمایان شدن قسمت زرد رنگ دندان می شود. ناحیه تحت تحلیل لثه، با توجه به اینکه چه عامل خطری داشته باشد متفاوت است. تحلیل لثه ممکن است بخشی از دندان یا کل دندان ها را درگیر کند.

 برخی از علائم شایع این بیماری که منجر به تحلیل لثه می‌ شود، عبارتند از:

• حساس شدن لثه
• نمایان شدن رنگ زرد ریشه دندان
• دندان‌های بلند
• فضاهای خالی بین دندان‌ها
• گیر کردن تکه های مواد غذایی
• لکه لکه شدن دندان
• حساس شدن به سرد و گرم

3- عفونت در لثه

بیماری های لثه که معمولا در اطراف دندان ها  ظاهر می شوند بسیار خطرناک هستند و باید جدی تلقی شوند. اگر این التهاب ها درمان نشود و باکتری ها بیشتر رشد کنند، به‌ تدریج استخوان فک عفونت کرده و می توانند منجر به تحلیل استخوان فک و افتادن دندان های دیگر شوند.

4- پیشرفت پوسیدگی و ایجاد التهاب لثه

بیماری ها و عفونت های لثه  که نشانه هایی مانند التهاب و ورم دارند، اگر در زمان خود درمان نشوند باعث افزایش و گسترش بیماری در طول خط لثه شده و به استخوان فک صدمه می زنند، در نتیجه باعث آسیب به  ساختار دندان و تحلیل استخوان های آن می شوند.

5- عفونت های دندان

زمانی که فرد دچار بیماری های عفونی دهان و دندان باشد، باکتری های موجود در لثه شروع به رشد می کنند و اگر در این مرحله  درمان نشوند، این عفونت گسترش پیدا کرده و به استخوان فک می رسد و باعث آسیب و حتی افتادگی  سایر دندان ها می شوند که این امر موجب تحلیل رفتن استخوان فک شده و به ساختار دندانی فرد آسیب جدی وارد می کند.

6- عفونت های باکتریایی ناشی از ایمپلنت (Peri-implantitis)

طبق آمار، 5 تا 10 درصد از افرادی که کاشت دندان به روش ایمپلنت داشته اند، در اطراف محل ایمپلنت دندان، دچار تحلیل استخوان فک شده اند. در التهاب لثه یا (Peri-implantitis) که نوعی عفونت لثه در محل کاشت ایمپلنت می باشد، بافت های نرم در اطراف لثه سریع تر دچار التهاب می شوند و در عملکرد آنها مشکلی به وجود می آید که این اختلال موجب تحلیل استخوان فک می شود.

 7- پوکی استخوان

کاهش تراکم استخوان ها یا به اصطلاح پوکی استخوان، روی استخوان فک تاثیر منفی دارد و آن را در معرض خطر تحلیل رفتن قرارمی دهد.

8- استفاده از دندان مصنوعی یا بریج دندانی

استخوان فک اطراف دندان ها را فرا گرفته است، این استخوان ها لبه هایی دارند که محل قرار گیری ریشه های دندان می باشد و وظیفه این لبه ها پایدار نگه داشتن این ریشه هاست. لبه های استخوانی به صورت افقی و عمودی از دندان ها حمایت می کنند.

زمانی که یک یا چند دندان از دست رفته وجود داشته باشد، پر کردن آن با روش بریج یا دندان مصنوعی تاثیری بر روند تحلیل استخوان نخواهد داشت. زیرا بریج یا دندان مصنوعی فشاری که دندان طبیعی هنگام جویدن غذا به استخوان های زیر دندان متحمل می کرد را نمی تواند وارد کند، زیرا فشار حاصل از دندان مصنوعی یا بریج در هنگام جویدن غذا بسیار ناچیز است. طبق مطالعات انجام شده فشار ناشی از بریج یا دندان مصنوعی کمتر از 10 درصد از فشار وارد شده از طرف دندان های طبیعی است.

دقت کنید:

عوارض کشیدن دندان های آسیا در قسمت فک بالا بسیار جدی تر و مهمتر از سایر دندان هاست زیرا به دلیل وجود حفره های سینوسی در این ناحیه و توسعه آنها، تحلیل استخوان بسیار سریعتر اتفاق می افتد. عدم وجود دندان ها در این ناحیه و جایگزین نکردن آن ها  با ایمپلنت، موجب جذب خط استخوانی به سینوس توسط فشار هوای موجود در در حفره های سینوسی می شود که این امر موجب افزایش تحلیل استخوان خواهد شد. در جایگزینی به روش دندان مصنوعی یا بریج، تاج استخوانی موجود در دندان ها پوشیده می شود و هنگام جویدن غذا فشار زیادی به تاج استخوان ها وارد شده که این امر سبب تحلیل رفتن آن استخوان در فک می شود.

به این دلیل است که روش جایگزینی دندان مصنوعی یا بریج برای دندان از دست رفته، پس از مدتی  عارضه هایی مانند احساس درد و مشکل در جویدن برای بیمار را به همراه دارد. افرادی که از دندان های مصنوعی استفاده می کنند ممکن است تحلیل استخوان شدید در فک آنها به گونه ای پیش رود که منجر به شکستن فک و ترک برداشتن یک سوم پایینی صورت آنها شود.

9- عدم تراز دندان ها و وجود تومور در صورت

عدم تراز دندان ها باهم می تواند عامل تحلیل رفتن استخوان فک باشد زیرا در این حالت جویدن به صورت نرمال و طبیعی رخ نمی دهد و در نتیجه استخوان های زیر دندان به درستی تقویت نمی شوند و رشد خوبی نخواهند داشت. همچنین وجود تومور در ناحیه صورت می تواند عاملی برای تحلیل استخوان به شمار رود و ضروری ترین راه برای جلوگیری از تحلیل رفتن استخوان ها، درمان این تومور می باشد.

روش های پیشگیری از تحلیل استخوان فک

ابتلا به بیماری تحلیل استخوان فک برای هیچ یک از افراد  خوشایند نیست. زیرا این بیماری مشکلات بسیاری را به همراه دارد و حتی ممکن است این بیماری مانع جایگزینی دندان به روش ایمپلنت باشد.

خبر خوب این است که با شناسایی تمام عوامل دخیل در تحلیل استخوان فک، می توان این بیماری را متوقف نمود و راه های درمان آن را آغاز کرد. زمانی که تحلیل استخوان تشخیص داده می شود، تلاش برای حفظ استخوان هایی که هنوز به تحلیل نرفته اند و پیشگیری از شدت گرفتن بیماری برای سلامت دندان ها بسیار حائز اهمیت است.

1- رعایت بهداشت دهان و دندان

یکی از ساده ترین و ارزان ترین راه ها برای پیشگیری از تحلیل استخوان فک، رعایت بهداشت دهان و دندان است که به راحتی می توان با روزی دوبار مسواک زدن و استفاده از نخ دندان از ابتلا به  این بیماری جلوگیری کرد.

2- رژیم غذایی و مکمل

داشتن یک رژیم غذایی سالم و غنی از کلسیم نقش بسیار مهمی در سلامت دندان ها ایفا می کند. پس در وعده های غذایی خود کلسیم و ویتامین D را بگنجانید. ویتامین D به جذب کلسیم در بدن کمک می کند پس محصولات حاوی ویتامین D مصرف کنید و روزی 20 دقیقه در جلوی نور آفتاب بمانید. مصرف سبزیجات دارای برگ تیره و محصولات لبنی نیز می تواند گزینه خوبی برای مقابله با این  بیماری باشد.

3- پیشگیری از پوکی استخوان

همان طور که گفته شد یکی از دلایل تحلیل رفتن استخوان فک، پوکی استخوان می باشد. بیمار ی پوکی استخوان با افزایش سن تشدید می شود و موجب کاهش تراکم استخوان می شود. پس می توان نتیجه گرفت که درمان بیماری پوکی استخوان باید در اولویت قرار بگیرد.

4- ترک مصرف سیگار

برخی عادت های غلط به دندان و لثه ها آسیب جدی وارد می کند. مصرف سیگار جز این دسته از عادت ها می باشد. کشیدن سیگار موجب تشدید بیماری و التهاب لثه می شود و این امر سبب تحلیل استخوان فک شده و سلامت دندان و لثه را را به خطر می اندازد.

5- کنترل سطح قند خون

افرادی که دارای زمینه بیماری هایی مانند دیابت با سطح قند بالا هستند، ابتلا به بیماری های لثه برای آنها، ریسک بسیار بالایی دارد، بنابراین این امر می تواند باعث تحلیل استخوان شدید در بیمار شود. پس کنترل قند خون برای این نوع بیماران بسیار مهم است و نقش زیادی را در سلامت دهان و دندان این افراد ایفا می کند.

بازسازی لثه تحلیل رفته

پیوند استخوان به منظور بازسازی تحلیل لثه از طریق بافت لثه

در این مرحله از بیماری شما قادر به دیدن ریشه دندان خود هستید زیرا لثه ها دیگر کل دندان را پوشش نمی دهند. عمل پیوند لثه در این موقعیت برای شما ضروریست زیرا این جراحی می تواند روند تحلیل لثه را متوقف کند و مانع از دست رفتن و پوسیدگی بخشی از استخوان ها و سایر دندان ها باشد. در این جراحی بخشی از بافت لثه برداشته می شود که این بخش اغلب از کام دهان گرفته می شود و از این بخش برای جایگزین کردن پوشش دندان استفاده می شود. تعداد دفعات این جراحی کاملا وابسته به نظر متخصص می باشد. برای درمان و تثبیت و بازگشت به شرایط عادی، متخصص چند روش جراحی به بیمار معرفی می کند که با توجه به شرایط بیمار یکی از این روش ها مورد استفاده قرار می گیرد.

 پیوند بافت لثه

پیوند لثه به منظور بازسازی لثه سه روش اصلی  دارد که به تفکیک مورد بررسی قرار می دهیم:

روش اول

بافت پیوندی مورد نیاز از ناحیه  زیر سقف دهان گرفته می شود و به محل جدید پیوند زده می شود، که بعد از این نوع پیوند، تمام بخش که قبلا ریشه دندان نمایان بود، پوشیده می شود. بعد از گذشت چند هفته، ترمیم در محل پیوند انجام می شود و شرایط برای بیمار به حالت عادی خواهد رسید.

روش دوم

 روش دیگر پیوند آزاد لثه یا (free gingival graft) نامیده می شود و دراین روش بافت مورد نیاز مستقیما از سقف دهان برداشته می شود و مابقی روند درمان مانند روش پیوند اول می باشد.

روش سوم

 در این روش پیوند لثه، از پیوند پایه دار (pedicle graft) استفاده می شود. به این صورت که برای ترمیم ناحیه آسیب دیده از بافت لثه های مجاور که سالم هستند، استفاده می شود. در تمامی این روش ها با صرف هزینه جراحی لثه و صرف نظر از هر نوع روش ذکر شده، پس از تکمیل روند درمان، ترمیم لثه به صورت کامل انجام شده و لایه ضخیمی روی ناحیه آسیب دیده قرار می گیرد و از تحلیل استخوان و عقب رفتگی احتمالی در آینده جلوگیری می شود و تمامی شرایط برای بیمار جهت برگشت به حالت عادی و سلامت کامل دندان و لثه مهیا می شود.

تقویت لثه تحلیل رفته

جراحی کاهش عمق پاکت

در زمان درمان با این جراحی، بافت های آسیب دیده ناشی از تحلیل استخوان از روی دندان برداشته می شوند و با خروج باکتری های مضر از حفره (پاکت)، بافت لثه با بخیه درمحل اول آن یعنی بر روی ریشه دندان قرار می گیرد.

جراحی ترمیم تحلیل استخوان (Guided Bone Regeneration)

زمانی که استخوان فک که وظیفه نگه داشتن دندان ها را بر عهده دارد، دچار تحلیل و عقب رفتگی لثه ها می شود، جراحی ترمیم استخوان برای بیمار توسط پزشک متخصص تجویز می شود. در طول درمان، ابتدا بافت های آسیب دیده لثه از روی دندان برداشته می شود و نواحی زیرین آن از باکتری های مضر پاک می شوند. سپس  با استفاده از بافت هایی مانند بافت پیوندی به عنوان پوشش مخصوص و همچنین با مواد دیگر جهت ترمیم استخوان و بازیابی طبیعی بافت های آسیب دیده با استفاده از تحریکات بدن انجام می شود. در نهایت بافت لثه برداشته شده به محل اولیه خود یعنی بر روی ریشه دندان با استفاده از بخیه برگردانده خواهد شد.

روش ونیر لثه

در اکثر اوقات تمیز کردن عمق دندان ها یا عمل جراحی برای تقویت لثه ها ، راه درمان موثرب نیست. در این شرایط متخصص لثه از روش ونیر لثه جهت بهبود وضعیت بیمار استفاده می کند که این روش جایگزین مناسبی برای شرایطی است که تمیز کردن عمیق دندان ها تاثیر مثبتی بر درمان تحلیل لثه ها نداشته باشد و یا امکان انجام آن وجود نداشته باشد. ونیر ژینژیوال (gingival veneer)که به صورت اکریلیک یا سیلیکونی موجود است، یک ابزار متحرک در دندانپزشکی است که این امکان را برای پزشک فراهم می کند تا بتواند مشکل تحلیل لثه بیمار را حل کند.

ایمپلنت لثه تحلیل رفته

ایمپلنت دندان راه حل مناسبی برای افرادی است که به دلیل داشتن دندان های آسیب دیده دچار تحلیل لثه شده اند. به مرور زمان با ترمیم دندان های از دست رفته، از تحلیل فک و لثه جلوگیری می شود. جایگزینی دندان به روش ایمپلنت موجب می شود که استحکام کافی برای ریشه دندان و فشار های ناشی از جویدن، ایجاد شود که این امر باعث می شود تا آسیب های وارده به لثه کمتر شوند.

ایمپلنت کاشته شده در فک، با سازگاری بسیار زیادی که با سلول های استخوانی و دهانی دارد، دقیقا مشابه با ریشه دندان عمل کرده و باعث بهبود وضعیت جویدن می شوند و این امر از بروز هرگونه ناسازگاری و اختلال در عملکرد فک و دهان جلوگیری میکند. ظاهر ایمپلنت دقیقا شبیه به ظاهر دندان واقعی است و با توجه به شرایط افراد، نوع ایمپلنت مورد استفاده برای آنها متفاوت است. نوع ایمپلنت کاشته شده در فک متفاوت خواهد بود و ممکن است متحرک یا ثابت باشد.

در نهایت ایمپلنت دندان با استحکام بخشیدن به ریشه و ساختار استخوانی و دهانی از تحلیل استخوان و فک جلوگیری می کند. هزینه های صورت گرفته برای هر یک از موارد ذکر شده در خصوص جلوگیری و درمان تحلیل استخوان و فک متفاوت می باشد و تمامی روش ها بر اساس  تجویز پزشک متخصص با در نظر گرفتن شرایط بیمار توصیه می شود.