
پوسیدگی دندان-نشانه ها و عوارض آن
پوسیدگی دندان چیست؟ پوسیدگی دندان از شایع ترین مشکلات سلامتی
دندانپزشکی اطفال یکی از شاخه های تخصصی در دندانپزشکی می باشد که به صورت ویژه به سلامت و درمان دندان های کودکان و نوجوانان می پردازد. در دوره دندانپزشکی اطفال ، پزشک متخصص با صرف دوره سه ساله، مدرک تخصصی دندانپزشکی کودک را اخذ می کنند تا مهارت های لازم را برای این تخصص بدست بیاورند. متخصصین دندانپزشکی اطفال ، آموزش های مورد نیاز اعم از نحوه ای تمیز کردن دندان ها، نحوه درست مسواک زدن، استفاده از نخ دندان را به والدین ارائه میدهند. درمان های ارائه شده توسط پزشک اطفال، طیف گسترده از خدمات و درمان ها برای بیماری های مختلف در زمینه های دندان های شیری، دندان های دائمی، لثه و دهان کودکان را شامل می شود. معاینه دندان کودکان و مراقبت از دندان های شیری از مسائل مهم مراقبت از دندان های اطفال است که در ادامه به صورت کامل به آن ها می پردازیم.
افرادی که به متخصصین و دندانپزشک اطفال مراجعه میکنند، بیمارانی هستند که دارای دندان ای تازه رویش یافته اند، به همین خاطر پزشک تاکید بسیار زیادی برارائه آموزش های لازم در خصوص حفظ سلامت و نگهداری از دهان و دندان دارد که این خدمان و آموزش ها هم به کودکان و والدین آنها داده می شود تا این خدمات بتوانند منجر به حفظ سلامت دهان و دندان کودکان شود.در طی این آموزش، هدف اصلی ایجاد عادت های سالم در هنگام رشد کودکان از دوره خردسالی تا نوجوانی و بزرگسالی می باشد. این عادت های سالم در خصوص نحوه درست مسواک زدن، استفاده از نخ دندان و ارائه یک رژیم غذایی سالم و مناسب می باشد که هر یک در سلامت دهان و دندان از اهمیت ویژه ای برخوردارند.
معمولا کودکان خردسال دچار پوسیدگی دندان شده و در معرض آسیب های دندان قرار می گیرند این امر به این دلیل اتفاق می افتد که تمیز کردن دندان برای کودکان خردسال دشوار است به همین دلیل داندنپزشک اطفال، مشکلات و آسیب هایی احتمالی را ممکن است در رده های سنی خردسال، بیمار به آن دچار شود را شناسایی کرده و خدمات و آموزش های لازمه را در اختیار قرار می دهد تا عوارض ناشی از آسیب های احتمالی را به حداقل برسند.
دندانپزشک اطفال با در نظر گرفتن شرایط بیمار، روش های مناسبی برای طیف وسیعی از مشکلات وآسیب های وارد شده به دندان و دهان ارائه میکند. پزشکان متخصص حتی برای کودکان با شرایط خاص که دارای معلولیت جسمی یا ذهنی هستند راهکار هایی ارائه میکنند تا بتوان آسیب ها را درمان کرد و سلامت دندان و دهان را بهبود بخشید.
دندان های شیری در کودکان از دوران جنینی شروع به رشد و تکامل می کند. این رشد و تکامل در هفته ششم زندگی قابل مشاهد می باشد. در زمان تولد نوزاد دارای 20 دندان شیری می باشد که قابل مشاهده نیست و در استخوان فک و زیر لثه پنهان شده است. سوالات بسیار زیادی راجع به زمان رویش دندان ها، آُسیب های دندان و دهان اطفال، علائم بروز این مشکلات و راه های درمان و پیشگیری از آُسیب ها پرسیده شده است که در ادامه مطلب به بررسی هرکدام از این موضوعات می پردازیم.
زمان طبیعی برای رویش دندان شیری درکودکان، بین 4 تا 7 ماهگی می باشد. البته این زمان بندی برای همه کودکان صادق نیست و ممکن است قبل از 4 ماهگی و یا بعد از هفت ماهگی دندان ها شروع به رشد کنند و قابل مشاهده باشند. این امر کاملا طبیعی است و جای هیچ نگرانی برای والدین ندارد. روند رشد و رویش دندان های شیری بطور میانگین تا 3 سالگی به طول می انجامد و در این سن کودک دارای 20 دندان شیری می باشد. با توجه به اینکه زمان رویش دندان ها متفاوت است اما ترتیب رویش آنها معمولا یکسان بوده و به صورت زیر است:
همانند وجود تفاوت های طبیعی در زمان رویش دندان های کودک علائم رویش دندان در آنها نیز متفاوت است. این علائم در بضی از کودکان همراه با درد و ناراحتی است و ممکن است دارای علائمی مانند بی قرار در طول روز، بی اشتهایی، افزایش بزاق، مالیدن لثه و غیره باشد و تمامی این علائم فیزیولوژیک طبیعی است ولی در بروز علائمی مانند تب شدید، اسهال و آبریزش بینی حتما به پزشک متخصص اطفال مراجعه کرده و آن علائم را نشانه رویش دندان تلقی نکنید.
.معمولا از سن 6 سالگی دندان های قدامی شیری شروع به لق شدن و افتادن میکنند. از اولین دندان هایی که لق می شوند معمولا دندان های پیشین فک پایینی هستند. به مرور زمان با افزایش سن دندان های شیری دیگر نیز، توسط دندان های دائمی جایگزین شده و در سنین 11 تا 13 سالگی معمولا تمامی جایگزینی دندان های شیری توسط دندان های دائمی، به اتمام میرسد.
درهمین هنگام در سن 6 تا 7 سالگی اولین دندان آسیای بزرگ دائمی پشت دندان های شیری شروع به رشد می کنند که اکثرا براین باورند که این دندان خود یک دندان شیری به حساب می آید در صورتی که اینطور نیست و این دندان، یک دندان دائمی می باشد. بیشترین میزان پوسیدگی و آسیب به دندان در این سنین و برای این دندان اتفاق می افتد زیرا در این سن کودک اهمیت چندانی به حفظ سلامتی دندان خود با طریقه درست مسواک زدن و رعایت بهداشت دهان نمی دهد.
معاینه دندان کودکان توسط دندانپزشک اطفال، بخش مهمی درپیشگیری و مراقب ازدندان ها قبل از بروزهرگونه بیماری و مشکل است. در طول معاینه دندان کودکان، پزشک متخصص درابتدا دندان های کودک را تمیزکرده و میزان آسیب و خرابی دندان ها را بررسی می کند. در این بررسی ریسک پوسیدگی دندان ارزیابی می شود.
معاینه دندان کودک شامل مجموعه اقداماتی مراقبتی مانند درمان فلوراید یا حتی انجام برخی ار روش های تشخیصی و یا رادیوگرافی را شامل شود. بعد از انجام این امورات، دندانپزشک اطفال رژیم تغدیه ای متناسب با آن کودک را تنظیم می کند. در این معاینه با کودک راجع به عادت های رعایت بهداشتی و طریقه مسواک زدن درست، استفده از نخ دندان و غیره صحبت خواهد شد و آموزش های لازم به کودک داده می شود.
معاینه دندان کودکان به طور منظم موجب پیشگیری، تشخیص و درمان آسیب های احتمالی دندان و دهان شده که در نتیجه، این معاینه منظم، به حفظ سلامت دندان کودکان کمک بسیاری می کند.
عوامل بسیاری تعیین کننده دفعات مراجعه به دندانپزشک اطفال و معاینه دندان کودکان می باشد که مهم ترین آن عوامل، شرایط خود کودک از جمله این شرایط سن او، شرایط سلامت او و میزان آسیب دیدگی دندان است. که با توجه به موارد گفته شده، تمامی شرایط بیمار، توسط پزشک سنجیده شده و زمان و تعداد دفعات مراجعه مشخص می شود.
به طور کلی استاندار های زیر در جهان برای دفعات معاینه دندان کودکان مشخص شده است:
1- کودکان بین 6 ماه تا 1سال: طبق نظریه انجمن متخصصین دندانپزشکی اطفال و علوم دندانپزشکی آمریکا، اولین معاینه دندان کودکان در زمان رویش اولین دندان بهتر است صورت بگیرد.
2– کودکان از سنین 7 سال تا سنین نوجوانی: انجمن دندانپزشکی اطفال و علوم دندانپزشکی آمریکا، بازه زمانی هر 6 ماه 1 بار را برای مراجعه به پزشک و انجام معاینه دندان کودکان توصیه می کند.
البته بازه های زمانی گفته شده در حالت متعادل می باشد و تغییرشرایط بیمارباعث تغییر در بازه زمانی شده و ممکن است برای هر فرد متفاوت باشد.
دندانپزشک اطفال، برای معاینه کودکان فضاهایی متناسب برای کودک در مطب خود دارند و دارای تجهیزاتی هستند که مخصوص کودکان طراحی شده است. زمان مراجعه به پزشک برای معاینه توجه داشته باشید که روزی را انتخاب کنید که کودک هیچ مشکل خاصی نداشته باشد و با آرامش بتواند با پزشک در روند معاینه همکاری کند.
از واژه های منفی مانند حس درد یا آسیب برای کودک استفاده نکنید و به هیچ وجه خاطرات منفی خود در دندانپزشکی را با او به اشتراک نگذارید و با بیان خاطرات مثبت حس آرامش و امنیت را به او بدهید. به کودک خود اطمینان دهید که میتواند ترس و واهمه خود را برای رویارویی با دندانپزشک و معاینه، با شما به اشتراک بگذارد تا بتواند خود را تخلیه کند و با دور شدن افکارمنفی و ترس حس آرامش بیشتری داشته باشد.
هنگام مراجعه به دندانپزشکی اطفال برای معاینه ، دندانپزشک اطفال ، کودک را روی میز مخصوص معاینه قرار می دهد سپس بهداشت کلی دندان ودهان او را بررسی می کند و با ارزیابی عادات غذایی کودک و احتمال آسیب دیدگی دندان و پوسیدگی آن، خدمات لازم را ارائه می دهد. برای اینکار، لکه ها رسوبات روی دندان کودک را به آرامی با مسواکی مرطوب می زداید و تکنیک های تمیز کردن دندان را به همراه کودک می آموزد. در این معاینه، پرشک از طریق بررسی تمامی شرایط و موارد ذکر شده به این نتیجه میرسد که چه مقدار فلوراید از طریق مواد غذایی در رژیم کودک و همچنین محصولات بهداشتی برای دهان، مورد استفاده قرار گرفته است.
در صورت کمبود در نتایج ها، مکمل فلوراید یا محصول موضعی فلوراید را برای کودک تجویز می کند. بعد از معاینه دندان ها، معاینه دهان از جمله زبان، گونه وسقف دهان صورت می گیرد. در این معاینه زخم ها و توده های روی زبان، گونه ها و سقف دهان مورد بررسی قرار می گیرد تا درصورت وجود هر آسیب، درمان صورت بگیرد.
در دفعات منظمی که بیمار به پزشک خود مراجعه می کند، پزشک وضعیت بهداشت دهان و دندان کودک را بررسی کرده که این بررسی شامل عادات غذایی، احتمال آسیب دیدن دندان، پوسیدگی دندان و همچنین تمیز کردن صحیح دندان می شود. در صورت لزوم و مطابق دستور پزشک، عکس برداری از دندان با استفاده از اشعه ایکس و سایر روش های تشخیص آسیب های دندانی انجام می شود.
در صورت بروز و تشخیص پوسیدگی دندان، دندانپزشک اطفال، از سیلنت استفاده می کند. سیلنت نوعی مواد پوشش دهنده پلاستیکی است که وظیفه ی حفاظت از دندان در برابر پوسیدگی و آسیب را دارد و روی دندان های آسیا و دندان های عقبی و سایر دندان های که مستعد پوسیدگی هستند، قرار داده می شود.
در طول درمان، هرگونه نقص و آسیبی در دندان و یا حفره دهان ترمیم می شود این درمان ها بیشتر بصورت ارتودنیتیک می باشد. علاوه بر موارد ذکر شده، مشاوره هایی از قبیل رعایت اصول صحیح در جهت حفظ و ترمیم دندان ها به کودک داده می شود و توصیه های لازم در جلسات ذکر شده و سعی بر اصلاح عادات غلط در این جلسات می باشد.
بسیاری از افرادی که به دندانپزشکی مراجعه کرده اند، تجربه عکس از دندان را داشته اند. دندانپزشکی مانند سایررشته های پزشکی، از پرتو نگاری برای تشخیص بیماری ها و آسیب های دهانی و دندانی استفاده کند. با توجه به اینکه تشخصیص و درمان در کودکان به مراتب سخت تر از بزرگسالان می باشد زیرا این امکان وجود دارد که کودکان نتوانند به طور کامل وصحیح مشکلات خود را بیان کنند، به همین دلیل دندانپزشک اطفال، برای تشخیص آسیب دندان مانند پوسیدگی و بیماری های دیگر، ازرادیو گرافی برای تشخیص دقیق استفاده می کند.
در رادیوگرافی، با عکسبرداری کامل از دندان ها، دندانپزشک اطفال می تواند فساد و پوسیدگی دندان حتی زمانی که مینای دندان آسیب ندیدخ است، تشخیص دهد. این روش، بهترین روش برای شناسایی دندان های آسیب دیده و پوسیده می باشد. با وجود مخفی شدن پوسیدگی در بین دندان ها یا زیر لثه، با رادیوگرافی، این پوسیدگی و آسیب ها کاملا قابل مشاهده و تشخیص می باشند. همچنین عکس رادیو گرافی در تشخیص مشکلات دندان و دهان مانند آبسه دندان، آسیب استخوان ناشی از پیری و تحلیل استخوان، شکستگی و تحلیل فک وغیره، بسیار موثر عمل می کند.
رادیوگرافی دندان اطفال با استفاده از اشعه ایکس صورت میگیرد تا تصویری از جزئیات بخش خاصی از دهان کودک در اختیار دندانپزشک اطفال قرار بگیرد. اشعه ایکس در رادیوگرافی دندان اطفال، دارای انواع مختلفی می باشد که در ادامه به تفکیک و بررسی هر کدام می پردازیم:
این نوع از اشعه ایکس، به دندانپزشک اطفال، این امکان را می دهد تا تاج های دندان بالایی و پایینی را مشاهده کند. در این روش پوسیدگی که در معاینه مشخص نبود، تشخیص داده می شود.
این نوع اشعه ایکس در دندانپزشکی اطفال ، به دندانپزشک اطفال این امکان را می دهد تا بتواند کل دندان و استخوان فک را مشاهده کند تا ارزیابی کاملی از کل دندان و نحوه شکل گیری ریشه بدست بیاورد.
این نوع اشعه ایکس، به دندانپرشک اطفال این امکان را می دهد تا بتواند دندان های بالایی و ناحیه اطراف دندان های پایینی را هنگامی که فک بسته است ارزیابی کند و سازگاری آن ها را مورد بررسی قرار دهد.
این نوع اشعه ایکس، به دندانپزشک اطفال دید وسیعی از کل دندان ها می دهد. در این روش ارزیابی کلی از دهان و رشد فک صورت می گیرد. این روش نیاز برای ارتودنسی را مشخص می کند.
این روش در دندانپزشکی اطفال که همان توموگرافی نام دارد، بر خلاف سایر رادیو گرافی ها، دید سه بعدی را برای اندازه گیری فضا، برای دندانپزشک فراهم می کند.
لازم به ذکر است اشعه استفاده شده در رادیو گرافی بسیار ناچیز بوده و ضرری برای بدن انسان نخواهد داشت.
پس از انجام معاینه دندان، دندانپزشک در مورد ارزیابی و بررسی های خود در زمینه وضعیت سلامتی دهان و دندان کودک، خطرات پوسیدگی واقدامات پیشگیرانه دراین زمینه، صحبت خواهد کرد و راهکارهایی را ارائه می دهد. همچنین زمان بعدی برای معاینه و چکاب را برای کودک مشخص خواهد کرد.
به دلیل دردناک بودن برخی مراحل دندانپزشکی مخصوصا برای کودکان، برای حفظ آرامش و راحتی آن ها نیاز به بی حسی دندان کودکان می باشد.بی حسی دندان کودکان انواع مختلفی دارد بسته به شرایط مانند بی قراری کودک و یا طولانی بودن روند درمان، مورد استفاده قرار می گیرد. دندانپزشک به عنوان متخصص نوع بی حسی دندان کودک را تشخیص می دهد و نتیجه این تشخیص استفاده از بی حسی خوراکی یا موضعی است که اغلب بی حسی موضعی مورد استفاده قرار میگیرد تا هیچ گونه نگرانی برای والدین وجود نداشته باشد.
انواع بی حسی در دندانپزشکی اطفال ، بستگی به وضعیت کودک و شرایط درمان دارد که به تشخیص پزشک، مورد استفاده قرار می گیرد.
برای حفظ آرامش کودکان و دریافت حس درد کمتر از بی حسی موضعی دندان برای کنترل ناراحتی در طول درمان، استفاده می شود. در استفاده از بیهوشی موضعی، هوشیاری کودک حفظ می شود.
بی حسی دندان کودکان از تولید و انتقال سیگنال های عصبی جلوگیری کرده و زمانی که کودک آرام می گیرد، دوز مورد استفاده در بی حسی موضعی کاهش پیدا می کند. لیدوکائین بی حسی موضعی است که بیشتر از سایر بی حسی های موضعی مورد استفاده قرار می گیرد.
بی حسی یا نیتروژن اکسید یا اکسیژن که به گاز خنده و شادی معروف است و با بوی خوشایندی که دارد، باعث احساس درد کمتری می شود و اثرات آن تا پنج دقیقه بعد از برداشتن آن از بین می رود.
گاهی اوقات که بی حسی با روش های گفته شده برای کودک موثر واقع نمیشود و کودکان در سن پایین با بی قراری مانع روند درمان توسط پزشک می شوند، از آرامبخش خوراکی استفاده می شود و ممکن است این آرامبخش همراه گاز نیتروژن اکسید مورد استفاده قرار بگیرد. لازم به ذکر است که استفاده از آرامبخش خوراکی مشروط به اجازه از والدین می باشد.
در دندانپزشکی اطفال ، عصب کشی دندان کودکان با هدف حفظ یکپارچگی و سلامت دندان کودک، جلوگیری از عفونت و تکثیر آن به سایر دندان ها و همچنین حفظ سلامتی لثه ی کنار آن دندان آسیب دیده است. اکثر افراد بر این باور هستند که عصب کشی دندان کودکان عمل جراحی بسیار سخت و دشوار است، اما در واقع عصبی کشی فرایند روزمره ای است که در مطب دندانپزشک انجام می شود. در روند عصب کشی، دندانپزشک پالپ یا عصب آسیب دیده را که این آسیب دیدگی با پوسیدن دندان دیده می شود، از دندان خارج کرده و با ماده ی دیگری پر می شود تا از پوسیدگی بیشتر جلوگیری شود. پس از انجام عصب کشی، بهترین و ماندگار ترین ترمیمی که می توان رویدندان آسیب دیده قرار داد، تاج دندان می باشد.
درمان و ترمیم دندان های شیری کودکان به چند روش صورت می گیرد. هدف از ترمیم دندان در همه ی این روش ها این است که عملکرد دندان های آسیب دیده مانند قبل شود و سلامت دندان های دیگر حفظ شود. انتخاب روشهای ترمیم دندان وابسته به میزان پوسیدگی آن دندان می باشد.
در این روش با توجه به میزان پوسیدگی دندان ها، حفره ایجا شده با موادی به نام آمالگام یا کامپوزیت پر می شود. در این روش با پرکردن دندان آسیب دیده، از تجمع با کتری ها و بروز آسیب های دیگر جلوگیری می شود. پس از پر کردن دندان، سطح بیرونی دندان را صاف و تراشیده می کنند تا دندان مانند قبل مستحکم و سالم شود.
در این روش، روکش تاج که به شکل خود دندان است رو دندان آسیب دیده چسبانده می شود تا ظاهر طبیعی دندان حفظ شود و در عملکرد آن خللی وارد نشود. از آن جایی که مینای دندان شیری، ضعیف و ظریف تر از مینای دندان اصلی است، پوسیدگی با سرعت بیشتری دندان های دیگر را درگیر می کند. روکش دندان کودک با تاج باعث ترمیم دندان های پوسیده و مانع گسترش پوسیدگی شده و همچنین سدی برای عبور میکروب ها و باکتری ها در دیگر ناحیه های دهان می شود.
با توجه به مطالب گفته شده این نتیجه حاصل می شود که در اکثر مواقع، دندانپزشک اطفال روکش تاج دندان را برای ترمیم دندان های شیری توصیه می کند زیرا استحکام و دوام بالای آن موجب حفظ سلامت دندان آسیب دیده، حداقل تا زمانی که دندان شیری بیوفتد، می شود.
بنا به نظر متخصصین دندانپزشکی اطفال، بهتر است کودکان در سن 7 سالگی به ارتودنتیست مراجعه کنند. زیرا در این سن کودک در سن رشد قرار دارد و وجود هرگونه عارضه یا ناهنجاری مرتبط با موقعیت فک و دندان ها کاملا قابل درمان می باشد و روند آن آسان تر خواهد بود. هدف اصلی دردرمان ارتودنسی این است که، دندان های فک بالا و پایین، کاملا منطبق برهم قرار گیرند و وبا یکدیگرهماهنگی داشته باشند. در ارتودنسی این هماهنگی و تطابق، بدون جراحی قابل اجرا می باشد.
در دندانپزشکی اطفال سن 6 الی 7 سالگی می تواند اولین مرحله از معاینه برای درمان باشد زیرا اگر کودک طبق تشخیص پزشک، دچار مشکل جدی باشد،روند درمان بهتر و سریع تر صورت می گیرد. اما به طور کلی کودکانی که دچار ناهنجاری های دهان و فک باشند در سنین 9 تا 14 سالگی تحت درمان این ناهنجاری ها قرار می گیرند. سن 9 تا 14 سالگی زمانی مناسب برای شروع درمان می باشد زیرا کودک در سن رشد است و هنوز اتصال کامل بین آرواره و دندان صورت نگرفته است و این موضوع در روند درمان، تاثیر ویژه ای خواهد داشت.
به طور خلاصه میتوان بهترین دندانپزشک اطفال را با ویژگی های زیر در بخش معاینه و ارائه آموزشات مراقبتی لازم، توصیف کرد:
تعرفه ها در روند درمان دندان آسیب دیده کودکان با توجه به شرایط بیمار و میزان آسیب دیدگی توسط دندانپزشک اطفال ارزیابی می شود.
به طور کلی روند درمان در دندانپزشکی اطفال شامل مراحل ترمیم دندان با روش های روکش کردن دندان ها، فلوراید تراپی و ارتودنسی می باشد که هر کدارم از این مراحل با توجه به شرایط سلامت دندان های کودک ارزیابی شده و در صورت نیاز طبق نظر دندانپزشک اطفال انجام شده و هزینه آن اعلام می شود.
پوسیدگی دندان چیست؟ پوسیدگی دندان از شایع ترین مشکلات سلامتی